Δημοτικό Σχολείο Άριος                                                   Διεύθυνση Π.Ε Μεσσηνίας

       Το κάθε παιδί από τη γέννηση του και μέχρι το τέλος της εφηβείας τελεί υπό ανάπτυξη, ανάπτυξη η οποία συντελείται σε όλους τους τομείς, όπως:

•Το βιοσωματικό

•Το γνωστικό

•Το συναισθηματικό

•Τον κοινωνικό

      Η ανάπτυξη αυτή είναι αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης δύο παραγόντων, του γενετικού και του περιβαλλοντικού. Έτσι, βάσει όλων των δεδομένων, τα οποία έχουμε σήμερα στη διάθεση μας, πιστεύουμε ότι και οι δύο αυτοί παράγοντες συνεργούν σ' αυτή την ανάπτυξη, με τον μεν γενετικό, να προδιαγράφει δυνατότητες που δίνονται στο κάθε άτομο, μέσω του γενετικού του κώδικα, τον δε περιβαλλοντικό να επιδρά στην ανάπτυξη και διαμόρφωση των, με μορφή προδιαθέσεων, δυνατοτήτων που έχουμε..

       Αυτή η ανάπτυξη συντελείται σταδιακά και διαδοχικά σε διάφορες περιόδους, τις οποίες ονομάζουμε αναπτυξιακές και που είναι:

       •βρεφική περίοδος (0-2ο έτος)

       •νηπιακή ή προσχολική περίοδος (3ο-6ο έτος)

       •σχολική περίοδος (7ο-10ο,11ο έτος)

       •εφηβική περίοδος (11ο, 12ο-17ο,18ο έτος)

       Η κάθε αναπτυξιακή περίοδος διακρίνεται από κάποια γνωρίσματα, όσον αφορά τους επιμέρους τομείς ανάπτυξης (βιοσωματικό, γνωστικό, κοινωνικό συναισθηματικό), οι οποίοι συναναπτύσσονται και συλλειτουργούν σε κάθε περίοδο, συνεχίζοντας την ανάπτυξη τους σε κάθε επόμενη, μέχρις ότου αυτή η ανάπτυξη ολοκληρωθεί.

       Προκειμένου, λοιπόν ως γονείς να μπορούμε να παρακολουθούμε, αλλα και να βοηθάμε τα παιδιά μας σε όλη τη μακρά αναπτυξιακή τους πορεία,είναι απαραίτητο, αλλά και χρήσιμο, να γνωρίζουμε πώς συντελείται και πώς χωρεί αυτή η ανάπτυξη, το πώς λειτουργεί, αλλά και τι δυνατότητες έχει το παιδί μας σε κάθε ηλικιακή περίοδο, ώστε να μπορούμε, αφ' ενός μεν να το κατανοήσουμε, αφ' ετέρου δε να το βοηθήσουμε, στην ολόπλευρη ανάπτυξη του και στη δόμηση ενός υγιούς ψυχισμού.

       Ας δούμε λοιπόν την ανάπτυξη αυτή σε κάθε περίοδο.

Κύριο Μενού

1.1. ΒΡΕΦΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (0-2 έτη)

1.1.1. Γνωστική ανάπτυξη

       Κατά την περίοδο αυτή το παιδί βρίσκεται όσον αφορά τη γνωστική του ανάπτυξη στην ονομαζόμενη αισθησιοκινητική περίοδο. Με άλλα λόγια αρχίζει και συνεχίζει να λειτουργεί νοητικά, μέσω των αισθήσεων και των κινήσεων. Πιο συγκεκριμένα, υποστηρίζεται, ότι το παιδί από τη γέννηση του έχει κάποιες δυνατότητες για νοητική λειτουργία, δυνατότητες, οι οποίες του είναι εγγενείς. Στη συνέχεια, ερχόμενο σε επαφή με το περιβάλλον και τα ερεθίσματα, τα οποία αυτό του προσφέρει, και μέσω μιας αλληλεπίδρασης ατόμου - περιβάλλοντος, αρχίζει να λειτουργεί και να αναπτύσσεται νοητικά, αφομοιώνοντας τα ερεθίσματα στις υπάρχουσες εγγενείς νοητικές δομές (δυνατότητες), οι οποίες στη συνέχεια τροποποιούνται, αναπτύσσονται ώστε να μπορούν να προσλάβουν και να αφομοιώσουν περισσότερα στοιχεία. Έτσι το παιδί λειτουργεί και αναπτύσσεται νοητικά.

       Ειδικότερα, κατά την περίοδο αυτή ακολουθείται η εξής πορεία:

-Το παιδί, κατά τη γέννηση του φέρνει κάποια αντανακλαστικά, με κυρίαρχα αυτή της εκμύζησης (πιπίλισμα) και του πιασίματος.

       Με αυτά τα δύο αντανακλαστικά έχει τη δυνατότητα επικοινωνίας με τον έξω κόσμο και αυτά αποτελούν τη βάση για τη νοητική του λειτουργία. Για το λόγο αυτό είναι έντονες στην αρχή της ζωής του δραστηριότητες, του τύπου εκμύζησης, όπως π.χ. το πιπίλισμα των δακτύλων, αλλά και του πιασίματος και της εκμύζησης αντικειμένων με τα οποία έρχεται σε επαφή, προσεγγίζοντας τα, δραστηριότητες που συνεχίζονται και μετά.

       - Στη συνέχεια αρχίζουν οι λεγόμενες κυκλικές αντιδράσεις, δηλαδή κάποιες αντιδράσεις, οι οποίες γίνονται στην αρχή τυχαία, αλλά λόγω, του ότι προκαλούν ένα ευχάριστο και ικανοποιητικό αποτέλεσμα για το ίδιο, τις επαναλαμβάνει, αποσκοπώντας στην επίτευξη του ίδιου αποτελέσματος. Αυτές οι κυκλικές αντιδράσεις είναι:

       Οι πρωτογενείς, που αφορούν κυρίως το ίδιο του το σώμα. Π.χ. Όπως το παιδί βρίσκεται σε ύπτια θέση τυχαία φέρνει μπροστά στα μάτια του το χέρι ή το πόδι του. Το οπτικό αυτό ερέθισμα προσλαμβάνεται, του είναι ευχάριστο, και στη συνέχεια το επαναλαμβάνει πολλές φορές, κάνοντας κάποιες στερεότυπες κινήσεις, που γι' αυτό έχουν τη σημασία τους.

       Οι δευτερογενείς (4ος-8ος, 9ος μήνας), που αφορούν κυρίως τον εξωτερικό κόσμο. Π.χ. το παιδί βλέπει τις πολύχρωμες κουδουνίστρες που υπάρχουν στην κούνια του και τυχαία, κάνοντας κινήσεις με τα χέρια του, τις ακουμπά και παράγεται ένας ήχος. Τα οπτικά και τα ακουστικά ερεθίσματα που προσλαμβάνει, το ικανοποιούν, του είναι ευχάριστα και συνεχίζει να επαναλαμβάνει τις ίδιες κινήσεις, πολλές φορές, ώστε να επιτευχθεί το ίδιο ευχάριστο αποτέλεσμα.

       Τόσο οι πρωτογενείς, όσο και οι δευτερογενείς κυκλικές αντιδράσεις συντελούν στην ανάπτυξη και διαμόρφωση νοητικών σχημάτων, όπως τα ονομάζουμε και πιστοποιούν τη νοητική λειτουργία του παιδιού.

       Ο συνδυασμός δευτερογενών κυκλικών αντιδράσεων και η εφαρμογή τους (8ος, 9ος-11ος, 12ος μήνας). Αρχίζει πλέον με βάση την εμπειρία του να προ-ιίνει σε πράξεις με ενδιαφέροντα γι' αυτό αποτελέσματα και με πρόθεση και σκοπιμότητα να αντιμετωπίσει νέες καταστάσεις. Π.χ. Αν έχει προσεγγίσει μία κουδουνίστρα ή ένα παιχνίδι που βρισκόταν μακριά του, με το να τραβήξει το τραπεζομάντιλο, προβαίνει σε εφαρμογή του ίδιου τρόπου και για την προσέγγιση άλλων αντικειμένων.

       Ο πειραματισμός - Ανακάλυψη (11ος, 12ος-18ος μήνας). Το παιδί με βάση την αποκτηθείσα εμπειρία, αρχίζει να πειραματίζεται τροποποιώντας κάποιες ενέργειες του, ώστε να έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, χ, ευρισκόμενο μπροστά σε ένα ντουλάπι πάνω στο οποίο υπάρχει μια πολύχρωμη μπάλα, την οποία θέλει να προσεγγίσει, κοιτάζει και λόγω του ότι δεν φθάνει, αξιοποιώντας την αποκτηθείσα εμπειρία του, κάθεται μπροστά, «συλλογίζεται» και ξαφνικά προβαίνει στην προσέγγιση της με παρόμοιο ή διαφορετικό τρόπο, απ' ότι προγενέστερα, χρησιμοποιώντας ένα ραβδάκι ή ανεβαίνοντας σε ένα καρεκλάκι.

       Ο συνδυασμός - Αναπαράσταση (18ος-124ος μήνας) Το παιδί στηριζόμενο πλέον, όχι μόνο στην αποκτηθείσα εμπειρία του και στα μέσα, τα οποία του είναι διαθέσιμα, προκειμένου να αντιμετωπίσει καταστάσεις, μπορεί και επινοεί λύσεις, που στηρίζονται και σε εσωτερικές αναπαραστάσεις και συνδυασμούς.

Κύριο Μενού

1.2. Συναισθηματική ανάπτυξη

       Το παιδί από τη γέννηση του και μετά, αρχίζει να λειτουργεί συναισθηματικά. Η ανάπτυξη των συναισθημάτων θετικών και αρνητικών, ξεκινάει από πολύ νωρίς και πηγάζει μέσα από τις πρώτες συγκινήσεις του παιδιού όπως είναι η και το κλάμα, τα οποία αποτελούν για αρκετό χρονικό διάστημα μία ουσιαστική εκδήλωση της συγκινησιακής του ζωής. Επίσης καταγράφονται κάποιες πρωταρχικές συγκινήσεις, όπως ο θυμός, ο φόβος, η «αγάπη», οι οποίες κατ' άλλους είναι έμφυτες, κατ' άλλους είναι επίκτητες. Στη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, βασικό ρόλο διαδραματίζει το Μάλλον, με κυρίαρχα τα πρόσωπα των γονέων και κυρίως της μητέρας, τα χα εξασφαλίζουν την ικανοποίηση των αναγκών του, τόσο των βιολογικών, και των συναισθηματικών. Έτσι το παιδί, ανάλογα με την ανταπόκριση των ατόμων του περιβάλλοντος ικανοποίηση των αναγκών του, αλλά και μέσα από την όλη επικοινωνία μαζί τους, αρχίζει να βιώνει κάποιες ευχάριστες ή δυσάρεστες εσωτερικές καταστάσεις, πάνω στις οποίες βασίζεται η δημιουργία και η ανάπτυξη των συναισθημάτων.

       Οι θετικές καταστάσεις είναι η ευχαρίστηση και η χαρά, ενώ οι αρνητικές είναι ο θυμός, ο φόβος, η λύπη. Ας τις δούμε αναλυτικότερα:

       Όσον αφορά τις θετικές καταστάσεις και κυρίως τις χαρές, αυτές είναι πολύ πρώιμες και οφείλονται κυρίως:

- Σε ικανοποιήσεις βιολογικών αναγκών (π.χ. θηλασμός).

- Σε φυσικές ικανοποιήσεις (π.χ. ζεστασιά του μπάνιου, κούνημα κ.λπ.).

       Οι χαρές αυτές εκφράζονται με το χαμόγελο ή με γελάκια στη συνέχεια, φράσεις, που μπορούν να συνοδεύονται από κινήσεις, όπως π.χ. κινήσεις χεριών - ποδιών, σώματος κ.λπ.

       Τις χαρές αυτές θα μπορούσαμε να τις χαρακτηρίσουμε ως στοιχειώδεις που είναι αυτές, που σχετίζονται με οργανικές ικανοποιήσεις, ως πνευματικές που είναι αυτές που σχετίζονται με «θεάματα» και ως ενεργητικές, δηλαδή αυτές που σχετίζονται με κατακτήσεις (πρώτες λέξεις, πρώτα βήματα κ.λπ.), αλλά και με παιχνίδια. Όσον αφορά τις αρνητικές καταστάσεις αυτές είναι:

  • Οι θυμοί

Οι θυμοί στην ηλικία αυτή βιώνονται σε καταστάσεις ματαίωσης, όπως π.χ: διακοπή θηλασμού, διακοπή κάποιας δραστηριότητας, καθώς επίσης και σε καταστάσεις μη φυσικής άνεσης, ακινητοποίησης κ.λπ. Οι θυμοί εκδηλώνονται με ιδιαίτερη ένταση, στοιχείο που τους χαρακτηρίζει και σε μεγαλύτερες ηλικίες.

 • Οι φόβοι

Οι πιο συχνοί φόβοι στα παιδιά αυτής της ηλικίας είναι:

       Ο φόβος για το σκοτάδι, που φαίνεται είναι αποτέλεσμα του γεγονότος σι χάνει την οπτική επαφή με τα πρόσωπα του περιβάλλοντος, τα οποία του δημιουργούν το αίσθημα της ασφάλειας.

       Ο φόβος του ασυνήθιστου και της μοναξιάς.

       Ο φόβος για τα ξένα πρόσωπα, κυρίως από τον έκτο μήνα και μετά.

       Πάνω σ' αυτές τις πρωταρχικές συγκινήσεις και μέσω της ικανοποίησης το αναγκών του παιδιού από το περιβάλλον, αρχίζουν και αναπτύσσονται σ' αι. τα συναισθήματα, τα οποία σχετίζονται με τα πρόσωπα που το περιβάλλουν Έτσι αρχίζει να δημιουργείται μεταξύ παιδιού και προσώπων του περιβάλλοντός του και κυρίως της μητέρας, μία προσκόλληση, η οποία είναι αποτέλεσμα του γεγονότος, ότι αυτά ικανοποιούν τις ανάγκες του και κυρίως την ανάγκη του για συναισθηματική ζεστασιά και ανταπόκριση, η οποία εξασφαλίζεται, κατά κύριο λόγο, από τη ζεστή και ζωντανή τους παρουσία.

       Τα συναισθήματα, τα οποία αναπτύσσονται μέσω αυτής της σχέσης με τα πρόσωπα του περιβάλλοντος και κυρίως της πρώιμης σχέσης με τη μητέρα, είναι και θετικά και αρνητικά.

     Τα μεν θετικά, όπως η συμπάθεια και η «αγάπη» είναι αποτέλεσμα της ανταπόκρισης της μητέρας και άλλων προσώπων, όσον αφορά την ικανοποίηση των αναγκών του και εκφράζονται κυρίως με το χαμόγελο, το οποίο στην αρχή είναι αδιαφοροποίητο και στη συνέχεια διαφοροποιείται απευθυνόμενο επιλεκτικά σ' ορισμένα πρόσωπα. Τα δε αρνητικά, όπως η οργή, ο θυμός, το μίσος, είναι αποτέλεσμα της μη ανταπόκρισης της μητέρας, αλλά και των άλλων προσώπων στην ικανοποίηση των αναγκών του, συναισθήματα οποία εκφράζονται με ιδιαίτερα έντονο τρόπο.

Κύριο Μενού

  1.1.3. Κοινωνική ανάπτυξη

     Το παιδί, κατά τη βρεφική ηλικία αρχίζει να διαμορφώνει υποτυπωδώς, μέ¬σα από την όλη επικοινωνία του με τα πρόσωπα του περιβάλλοντος του, κάποιες συμπεριφορές, οι οποίες αποτελούν τη βάση της γενικότερης κοινωνι¬κής του ανάπτυξης.

    Έτσι θα λέγαμε ότι αρχίζει μία στοιχειώδης «κοινωνικοποίηση» του από το πρώτο έτος της ζωής του, κατά το οποίο, λόγω της απουσίας της γλώσσας, υ¬πάρχει μία κυριαρχία της ψυχοσυναισθηματικής επικοινωνίας του παιδιού και προσώπων του περιβάλλοντος, με τις μεταξύ τους ανταλλαγές και μη εμπρόθεστες πράξεις και τη δημιουργία των πρώτων συμπαθειών ή αντιπαθειών.

     Αυτή η συμπεριφορά του παιδιού, δομείται μέσω των ποικίλων αντιδράσεων όπως: - Οι ηχοπραξίες (πρώτο εξάμηνο) που αποτελούν απήχηση των αντιδράσεων των ενηλίκων (π.χ. επανάληψη ήχων κ.λπ.).

  Το χαμόγελο που στην αρχή είναι αδιαφοροποίητο και στη συνέχεια γίνεται επιλεκτικό απευθυνόμενο σε συγκεκριμένα πρόσωπα.

       - Οι ανταλλαγές, μέσω της ικανοποίησης των αναγκών του, ικανοποίησης που προκαλεί μεγάλη ανακούφιση στο παιδί.

      - Οι κυκλικές αντιδράσεις (δεύτερο εξάμηνο - δεύτερο έτος), μέσω των οποίων το παιδί απευθυνόμενο στους ενήλικες του περιβάλλοντος του και κυρίως στη μητέρα, βρίσκει ανταπόκριση από αυτή, με αποτέλεσμα να επαναλαμβάνει τις ίδιες συμπεριφορές, προκειμένου να τύχει ίδιων ή παρόμοιων ευχάριστων γι' αυτό απαντήσεων.

  - Η μίμηση κινήσεων και αντιδράσεων ατόμων του περιβάλλοντος.

       - Κάποιοι φόβοι, αγωνίες, αντιθέσεις στις σχέσεις του με το περιβάλλον.

         Έτσι το ανθρώπινο περιβάλλον και κυρίως η μητέρα στην όλη σχέση τους και επικοινωνία με το παιδί κατά τη διάρκεια της βρεφικής ηλικίας και ιδιαίτερα του δευτέρου έτους, επιδρά στην ανάπτυξη της «κοινωνικότητάς» του

      Σε όλες αυτές τις ανταλλαγές, πέραν της ψυχοσυναισθηματικής επικοινωνίας καθοριστικός στην κοινωνικοποίηση του παιδιού είναι και ο λόγος των ενηλίκων.

   Έτσι, ανάλογα με την όψη του λόγου (συναισθηματική, παρωθητική, πληροφοριακή, απαγορευτική κ.λπ.) αναπτύσσονται στο παιδί, αφ' ενός μεν αντιδράσεις, που είναι αποτέλεσμα των συναισθηματικών και λεκτικών επικλήσεων του ενήλικα, αφ' ετέρου δε αρχίζουν και διαμορφώνονται στάσεις, θετικές, όπως π.χ. εμπιστοσύνης, ή αρνητικές, όπως π.χ. άγχους, αγωνίας, απληστίας κ.λπ.

Κύριο Μενού

  1.2. ΝΗΠΙΑΚΗ Η ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (3o-6ο έτος)

  1.2.1. Γνωστική ανάπτυξη

   Το παιδί, κατά τη νηπιακή ηλικία, βρίσκεται όσον αφορά τη γνωστική του ανάπτυξη στην προσυλλογιστική σκέψη. Οι αισθησιοκινητικές δραστηριότητες του παιδιού της βρεφικής ηλικίας προεκτείνονται πλέον με τη συμβολική λει¬τουργία, δηλαδή τη δυνατότητα του παιδιού να αισθάνεται και να αντιλαμβά¬νεται ένα αντικείμενο ως «υπάρχον» εφ' όσον χρησιμοποιεί το σύμβολο του, που είναι η εικόνα του ή το γλωσσικό του σύμβολο (λέξη). Με βάση αυτή τη συμβολική λειτουργία το παιδί αυτής της ηλικίας αρχίζει πλέον να διαφορο¬ποιεί τις εσωτερικές αναπαραστάσεις και να μεταπλάθει σιγά - σιγά τον εξωτε¬ρικό κόσμο σε εσωτερικό, δηλαδή σε σκέψη.

   Έτσι το νήπιο αρχίζει να λειτουργεί στοιχειωδώς με εσωτερικές πνευματικές εικόνες (αναπαραστάσεις) και με εσωτερικό χειρισμό πραγμάτων και προσώπων. Αρχίζει πλέον να «σκέπτεται» με το νου, προς δε το τέλος αυτής της περιόδου μπορεί διαισθητικά να βρίσκει λύσεις σε προβλήματα, άλλοτε μεν χωρίς να έχει επίγνωση της διαδικασίας που ακολούθησε, άλλοτε δε αδυνατώ¬ντας να μας την περιγράψει γλωσσικά.

   Ευρισκόμενο λοιπόν το νήπιο στην περίοδο της προσυλλογιστικής σκέψης, επιτυγχάνει:

- Να κατακτά προέννοιες, δηλαδή κάποιες αφελείς σημασίες που αποδίδει στις λέξεις που χρησιμοποιεί όπως π.χ. το να ονομάζει «Μαρίκα» κάθε γάτα που συναντά, επειδή αυτό είναι το όνομα της δικής του γάτας.

- Να κάνει κατηγοριοποιήσεις, δηλαδή να τοποθετεί αντικείμενο σε κατηγορίες, σε ομάδες πραγμάτων, με βάση ένα χαρακτηριστικό τους γνώρισμα π.χ. Αν του δώσουμε διάφορα σχήματα όπως τρίγωνα, τετράγωνα, κύκλους κ.λπ. διαφόρων μεγεθών και χρωμάτων, και του ζητήσουμε να βάλει μαζί αυ¬τά που ταιριάζουν, τότε, κατηγοριοποιώντας τα, τα βάζει σε ομάδες με βά¬ση ένα χαρακτηριστικό τους γνώρισμα, όπως π.χ. το χρώμα, (μαζί όλα τα κόκκινα, πράσινα κ.λ.π ) ή το μέγεθος ( μεγάλα, μικρά ). Αργότερα μπορεί να λάβει υπόψη δύο ή και τρία χαρακτηριστικά τους γνωρίσματα συγχρόνως (π.χ. χρώμα και μέγεθος).

Παρ' όλα αυτά η σκέψη του παιδιού αυτής της ηλικίας έχει κάποιες αδυναμίες, όπως:

Είναι εγωκεντρική, δηλαδή το παιδί αυτής της ηλικίας βλέπει και αντιλαμβάνεται τα πράγματα μόνο από τη δική του οπτική γωνία, αδυνατώντας να μεταφερθεί στη θέση του άλλου.

   Είναι ανιμιστική και ανθρωπομορφική, δηλαδή αποδίδει ψυχή στα άψυχα και ανθρώπινες δυνατότητες στα ζώα.

   Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν στη γνωστική ανάπτυξη του παιδιού τους με διάφορους τρόπους και δραστηριότητες, όπως:

- Ασκήσεις παρατηρητικότητας (το μαθαίνουν να παρατηρεί απλά αντικείμενα του περιβάλλοντος κατευθύνοντας την προσοχή του και δίνοντας του και το αντίστοιχο λεξιλόγιο, με απλές και εύστοχες ερωτήσεις.

- Καλλιέργεια των αισθήσεων, της όρασης, της ακοής, της γεύσης, της όσφρησης, της αφής, ευαισθητοποιώντας το παιδί, μέσω ασκήσεων και δραστηριοτήτων με:

   Αντικείμενα του περιβάλλοντος χώρου, εικόνες, χρώματα κ.λπ. Ήχους, θορύβους κ.λπ.

   Διάφορες γεύσεις.

   Διάφορες οσμές

   Αντίληψη διαφόρων επιφανειών (λείο-τραχύ, μαλακό-σκληρό, σχημάτων κ.λπ.)

- Ανάπτυξη - Καλλιέργεια της φαντασίας και της επινοητικής δημιουργικής ικανότητας, με καλλιέργεια της φαντασίας, μέσω εικόνων, διηγήσεων κ.λπ. αλλά και παροχή ευκαιριών για επινοήσεις (κατασκευές κ.λπ.).

- Ασκήσεις κατηγοριοποίησης αντικειμένων και εικόνων κ.ά.

Κύριο Μενού

  1.2.2. Συναισθηματική ανάπτυξη

   Ο συναισθηματικός κόσμος του παιδιού συνεχίζει να λειτουργεί με την περαιτέρω ανάπτυξη θετικών και αρνητικών συναισθημάτων, τα οποία κατευθύνονται προς τα πρόσωπα του άμεσου περιβάλλοντος του, με κυρίαρχα τους γονείς και ιδιαίτερα τη μητέρα και που είναι αποτέλεσμα της σχέσης του μαζί τους και της ανταπόκρισης τους στην ικανοποίηση των αναγκών του.

   Έτσι αναπτύσσονται στο παιδί θετικά συναισθήματα, όπως συμπάθειας, στοργής, αγάπης, αγάπης η οποία, λόγω του εγωκεντρικού τρόπου λειτουργίας του και στον τομέα αυτόν, χαρακτηρίζεται ως παθητική (περισσότερο δέχεται, παρά δίνει) ως κτητική (θέλει να κατέχει τον άλλον ως αντικείμενο), και χρησιμοθηρική (τον αγαπά, διότι του είναι χρήσιμος).

   Αυτό βέβαια, δεν σημαίνει ότι το παιδί δεν μπορεί να βιώσει κάποια θετικά συναισθήματα, αλλά απλά, κατά την περίοδο αυτή, κυριαρχεί περισσότερο το ένα στοιχείο, δηλαδή παίρνει περισσότερο, παρά δίνει, και η αγάπη του είναι περισσότερο κατακτητική, παρά παραχωρητική.

   Από την άλλη πλευρά καταγράφονται και τα αρνητικά συναισθήματα, όπως το μίσος και η ζήλια (που κατευθύνεται κυρίως προς τα αδέλφια).

   Επίσης σχετικά με τα συναισθήματα του παιδιού καλό είναι να γνωρίζουμε ότι αυτά χαρακτηρίζονται από:

- Την ένταση με την οποία βιώνονται

- Την κυριαρχικότητα με την κυριαρχία τους σε όλο το συνειδησιακό πεδίο.

Την αμφιθυμικότητα, που είναι αποτέλεσμα της συναισθηματική αμφιθυμίας, της αγάπης και του μίσους (Μ. Klein) και που διαμορφώνεται μέσα από την πρώιμη σχέση μητέρας - βρέφους, ανάλογα με την ανταπόκριση της, μεγαλύτερη ή μικρότερη, όσον αφορά την ικανοποίηση των αναγκών του. Επίσης να γνωρίζουμε ότι στην ανάπτυξη της συναισθηματικότητας του παιδιού, ναι μεν υπάρχει μία πρωτοκαθεδρία της συναισθηματικής σχέσης με τη μητέρα και της μεγάλης επίδρασης της, αλλά και ο πατέρας είναι και αυτός ένα σημαντικό πρόσωπο, το οποίο καταλαμβάνει μία σημαντική θέση στη συναισθηματική του ζωή, αποτελώντας αντικείμενο θαυμασμού και αισθήματος ασφαλείας γι' αυτό.

Κύριο Μενού

  1.2.3. Κοινωνική ανάπτυξη

   Το παιδί, κατά την προσχολική ηλικία σημειώνει προόδους όσον αφορά την κοινωνική του ανάπτυξη, στην οποία καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν οι διαπροσωπικές σχέσεις και ανταλλαγές μεταξύ παιδιού, ατόμων του αμέσου περιβάλλοντος του (γονέων, αδελφών κ.λπ.) και συνομηλίκων.

   Έτσι το παιδί μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον με την όλη οργάνωση της οικογενειακής ζωής και τις ανταλλαγές μεταξύ των μελών, μαθαίνει κοινωνικές συμπεριφορές, όπως το να πειθαρχεί, να υποτάσσεται, να αντιτίθεται, να επιτίθεται, να αποφεύγει, να απευθύνεται στον άλλο.

   Από την άλλη πλευρά οι συνομήλικοι με τους οποίους πλέον το παιδί έρχεται σε συχνή επαφή και επικοινωνία, είτε στο σχολικό πλαίσιο (νηπιαγωγείο, παιδικός σταθμός), είτε σε άλλους χώρους, το βοηθούν σημαντικά στην κοινωνικοποίηση του.

Έτσι το παιδί ευρισκόμενο στον ίδιο χώρο με συνομηλίκους μαθαίνει να απευθύνεται σ' αυτούς, να συνυπάρχει, να δέχεται την παρουσία του άλλου.

   Στην αρχή αυτής της περιόδου το παιδί αυτής της ηλικίας νιώθει μεν ικανοποίηση από την παρουσία συνομηλίκων, τους οποίους αποζητά, όμως δεν παίζει πολύ μαζί τους και συνήθως δεν είναι συνεργατικό, κυρίως, όσον αφορά το παιχνίδι.

   Φαίνεται ότι το παιδί αυτής της ηλικίας, προτιμά να παίζει μόνο του, αλλά με την παρουσία των άλλων παιδιών, γι' αυτό και το παιχνίδι αυτό το ονομάζουμε μοναχικό και παράλληλο.

   Έτσι δεν μπορεί να συνεργαστεί με τα άλλα παιδιά και όλα μαζί μοιάζουν σαν τους ψαράδες που κάθονται δίπλα - δίπλα στην άκρη της θάλασσας, αλλά ο καθένας ψαρεύει για δικό του λογαριασμό, με το καλάμι του.

   Στην ηλικία αυτή τα παιδιά φτιάχνουν μικρές ομάδες των δύο ή τριών, ατό¬μων, οι οποίες είναι εφήμερες, χαλαρές και διαλύονται με την ίδια ευκολία με την οποία συντίθενται.

   Παρ' όλα αυτά η παρουσία των συνομηλίκων είναι απαραίτητη και προς το τέλος της προσχολικής περιόδου το παιδί αρχίζει να γίνεται περισσότερο συνεργατικό και κοινωνικό. Στην όλη κοινωνικοποίηση του παιδιού βοηθάει πολύ η φοίτηση του στο νηπιαγωγείο, όπου θα του δοθεί η δυνατότητα, πέραν των ανταλλαγών με συνομηλίκους να κοινωνικοποιηθεί σημαντικά, μέσω της οργάνωσης πολλών και ποικίλων δραστηριοτήτων.

Κύριο Μενού

  1.3. ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (7ο-10ο, 11ο έτος)

   1.3.1. Γνωστική ανάπτυξη

   Το παιδί αυτής της ηλικίας βρίσκεται στην περίοδο της συγκεκριμένης σκέψης. Έτσι μπορεί να κάνει νοητικές, όπως τις ονομάζουμε, πράξεις, αλλά επί συγκεκριμένου παραστατικού υλικού και με αναφορά πάντοτε στο συγκεκριμένο.

   Έτσι το παιδί αυτής της ηλικίας επιτυγχάνει:

- Να ταξινομεί με τρόπο λογικό αντικείμενα και πρόσωπα με βάση κοινά χαρακτηριστικά τους γνωρίσματα π.χ. αν του δώσουμε διάφορα λουλούδια και του πούμε να βάλει μαζί αυτά που ταιριάζουν, μπορεί να βάλει σε ομάδες τα διαφορετικά είδη λουλουδιών (τριαντάφυλλα, χρυσάνθεσμα, γαρίφαλα κ.λπ.) και να αντιλαμβάνεται, ότι όλα μαζί αποτελούν τη συμπεριληπτική τάξη, που είναι τα λουλούδια. Η ικανότητα του αυτή σημαίνει ότι μπορεί και κατανοεί τις λογικές έννοιες και τις μεταξύ τους σχέσεις.

   - Να σειροθετεί αντικείμενα σε ανιούσα (από το μικρότερο στο μεγαλύτερο) και σε κατιούσα (από το μεγαλύτερο στο μικρότερο) κλίμακα, κατανοώ τις μεταξύ τους σχέσεις.

   Στην αρχή αυτή τη σειροθέτηση την εππυγχάνει, λαμβάνοντας υπόψη ένα χαρακτηριστικό (π.χ. μήκος) και στη συνέχεια περισσότερα (π.χ. μήκος και πλάτος). Έτσι αν του δώσουμε χάρακες διαφορετικού μήκους και πλάτους και ζητήσουμε να τους βάλει στη σειρά από το μικρότερο στο μεγαλύτερο, μπορεί να το κάνει, στην αρχή λαμβάνοντας υπόψη το μήκος και στη συνέ το μήκος και το πλάτος συγχρόνως.

- Να αντιλαμβάνεται την έννοια της διατήρησης, ποιοτικής (δηλαδή δεν αλλάζει η υφή του) και ποσοτικής (δεν γίνεται μικρότερο ή μεγαλύτερο, περισσότερο ή λιγότερο) των φυσικών μεγεθών (της ποσότητας, του βάρους, του όγκου), ανεξάρτητα από εξωτερικές μεταβολές και διαφοροποιήσεις. Π.χ. να κιλό ζύμη παραμένει το ίδιο ποιοτικά και ποσοτικά, ανεξάρτητα αν γίνει να ή δύο φραντζολάκια ή δέκα μικρά ψωμάκια.

- Να στρέφει την προσοχή του σε περισσότερα από ένα χαρακτηριστικά συγχρόνως, π.χ. μέγεθος, χρώμα, σχήμα αντικειμένων.

- Να αριθμεί και να κατακτά τις έννοιες των αριθμών.

- Να κατακτά έννοιες με τις διαδικασίες της αφαίρεσης των μη κοινών χαρακτηριστικών μιας τάξης - κατηγορίας πραγμάτων (π.χ. διάφοροι σκύλοι, τες κ.λπ.) και της γενίκευσης στην έννοια (σκύλος, γάτα κ.λπ.).

- Να έχει μία ευελιξία, μία αναστρεψιμότητα στη σκέψη και να μπορεί ξεκινώντας από ένα σημείο και ακολουθώντας μία διαδικασία προκειμένου να φτάσει στο τελικό σημείο, να μπορεί να ακολουθήσει και την αντίστροφη πορεία προκειμένου να φθάσει στο αρχικό σημείο εκκίνησης και έτσι να χωρεί από το στα μέρη και από τα μέρη στο όλο. Π.χ. να μπορεί να ταξινομεί λουλούδια (μέρη) διαφόρων χρωμάτων (άσπρα, κόκκινα, κίτρινα κ.λπ.) και διαφόρων κατηγοριών (τριαντάφυλλα, χρυσάνθεμα, γαρίφαλα κλπ.), ξεκινώντας α την ομαδοποίηση τους σε χρώματα και κατηγορίες να φθάνει στα λουλούδια (όλο), όπως επίσης και ξεκινώντας από τα λουλούδια (όλο) να φθάνει στα μέρη (μικρές ομάδες), κατά χρώμα και κατηγορία.

   Επίσης στα Μαθηματικά να μπορεί να κατανοήσει ότι 3+5=8, αλλά και 8-5=3.

- Να εξάγει συμπεράσματα σε σχέση με τον κόσμο που το περιβάλλει και μπορεί να καταλήγει σε λύσεις και απαντήσεις.

Όλα τα ανωτέρω μπορεί πλέον να τα επιτυγχάνει εσωτερικά, με το νου, αλλά του είναι καθ'όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου απαραίτητη κάποια επενέργεια και αναφορά σε συγκεκριμένο.

Κύριο Μενού

   1.3.2. Συναισθηματική ανάπτυξη

   Το παιδί αυτής της ηλικίας, ξεπερνώντας τον εγωκεντρισμό της προσχολικής, μπαίνει πλέον σε μια καινούργια περίοδο, αναπτύσσοντας και βιώνοντας συναισθήματα στοργής, αγάπης, σε τελείως διαφορετική διάσταση απ' ότι προηγουμένως. Τα συναισθήματα αυτά κατευθύνονται, τόσο προς άτομα του άμεσου περιβάλλοντος του (γονείς, κ.λπ.) αλλά και σε άλλα άτομα, με κυρίαρχα αυτά των συνομηλίκων

   Έτσι, μεταξύ συνομηλίκων, διαμορφώνεται πλέον μία συναισθηματική σχέση, μία σχέση φιλίας, στην οποία υπάρχει έντονο το συναισθηματικό στοιχείο. Το παιδί αποκτά κάποιους προνομιούχους συντρόφους, τους φίλους, με τους οποίους επιδιώκει να βρίσκεται μαζί στα διαλείμματα, ή σε άλλους χώρους, με τους οποίους, μιλά και παίζει.

   Αυτή η προνομιούχος «συντροφικότητα» είναι μία μορφή φιλίας, που εμπεριέχει ένα συναίσθημα αμοιβαίας στοργής ή συμπάθειας και μετράει πάρα πολύ η συναισθηματική ικανοποίηση, που βιώνεται από το παιδί, μέσα απ' αυτή τη σχέση.

   Βέβαια, μεταξύ παιδιού και ατόμων περιβάλλοντος, δεν παύουν να συνυπάρχουν παράλληλα και τα αρνητικά συναισθήματα, όπως η οργή, το μίσος, η ζήλια

Κύριο Μενού

  1.3.3. Κοινωνική ανάπτυξη

   Το παιδί σε επίπεδο κοινωνικής ανάπτυξης βρίσκεται πλέον, ξεπερνώντας το προκοινωνικό στάδιο της προηγούμενης ηλικίας, σε περίοδο ικανοποιητικής κοινωνικής ανάπτυξης. Αποτελεί πλέον μέλος πολλών ομάδων παιδιών, σχολικών, εξωσχολικών κ΄λ΄π, μέσω των οποίων κοινωνιοποιούμενο, κατακτά σημαντικές κοινωνικές δεξιότητες, όπως:

- Να εντάσσεται στην ομάδα

- Να βρίσκει τη θέση του και το ρόλο του

- Να αποδέχεται το συνομήλικο του

- Να συνεργάζεται

- Να αντιλαμβάνεται, να αναγνωρίζει και αποδέχεται τους κανόνες. Οι ομάδες των συνομηλίκων έχουν καλύτερη οργάνωση, και συνοχή, μεγαλύτερη χρονική διάρκεια, και μετρούν σημαντικά γι' αυτό, ανάλογα με την α¬ποδοχή του κάθε παιδιού από την ομάδα ή με την απόρριψη του.

   Στην κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού καθοριστικές επιδράσεις ασκούνται

- Το σχολείο, μέσω της οργάνωσης ομαδικών δραστηριοτήτων.

- Της οικογένειας, με την υιοθέτηση και εφαρμογή κανόνων λειτουργίας της.

- Του παιχνιδιού, που δίνει τη δυνατότητα ανταλλαγών και αποδοχής κανόνων

- Τις ανταλλαγές μεταξύ παιδιού και περιβάλλοντος σε όλα τα επίπεδα.

Κύριο Μενού

  1.4. ΕΦΗΒΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (11ο, 12ο-17ο, 18ο έτος)

   Η εφηβεία είναι μία αναπτυξιακή περίοδος του ατόμου, η τελευταία αναπτξιακή και χαρακτηρίζεται σαν μία μεταβατική περίοδος, κατά την οποία το άτομο περνά από τον κόσμο του παιδιού, που τον χαρακτηρίζει η ανεμελιά και η εξάρτηση, στον κόσμο του ενήλικα, που τον χαρακτηρίζει η υπευθυνότητα και αυτοδιαχείριση. Αυτό το πέρασμα από τη μία ηλιακή περίοδο στην άλλη, γίνεται σταδιακά και σε μεγάλο χρονικό διάστημα, επτά - οκτώ ετών περίπου, κ το οποίο ο έφηβος παρουσιάζει ορισμένα χαρακτηριστικά, από τα οποία, θυμίζουν την παιδική ηλικία και άλλα την ώριμη.

   Η εφηβεία, αν και μεταβατική περίοδος, φαίνεται ότι με όλα τα χαρακτηριστικά της γνωρίσματα, είναι περίοδος ξεχωριστή και καθοριστική για την τελική και ολοκληρωμένη ανάπτυξη και διαμόρφωση του ατόμου.

   Κατά τη διάρκεια της εφηβείας συμβαίνουν πολλές και σημαντικές αλλαγές που αφορούν τους βασικούς τομείς του ατόμου και που είναι:

    Ο βιοσωματικός

    Ο γνωστικός

    Ο συναισθηματικός

    Ο κοινωνικός

   Ας δούμε την ανάπτυξη του εφήβου στους επιμέρους τομείς.

Κύριο Μενού

  1.4.1. Βιοσωματική ανάπτυξη

   Κατά την εφηβική ηλικία καταγράφονται πολλές βιοσωματικές αλλαγές, π συνίστανται στις εξής:

   • Το αυξητικό τίναγμα, δηλαδή η επιτάχυνση της ταχύτητας της ανάπτυξης σε ύψος, που είναι ένα από τα χαρακτηριστικότερα και εμφανέστερα στοιχεία της εφηβικής ηλικίας, το οποίο και διαφοροποιείται, όσον αφορά τα δύο φύλα.Στα μεν κορίτσια ξεκινά και ολοκληρώνεται σχετικά νωρίς, ενώ στα αγόρια καθυστερεί περισσότερο, τόσο η έναρξη, όσο και η κορύφωση του, με αποτέλεσμα την εμφανή διαφορά ύψους μεταξύ αγοριών και κοριτσιών, κατά τα πρώτα χρόνια της εφηβείας.Η ανάπτυξη σε ύψος, έχει μεγάλη ψυχολογική σημασία για τον έφηβο, γι' αυτό χρειάζεται η ενημέρωση του σχετικά με την έναρξη, την πορεία και την ολοκλήρωση της, ώστε να μη βιώνει αγχογόνες και αγωνιογενείς καταστά¬σεις.

   • Τις μεταβολές στις αναλογίες του σώματος, που συνίστανται κυρίως, σε μία ραγδαία ανάπτυξη του μήκους των λεγομένων μακρών οστών, τόσο των άνω (χεριών), όσο και των κάτω (ποδιών), με αποτέλεσμα την κινητική αδεξιότητα των εφήβων, η οποία είναι εμφανής περισσότερο στα πρώτα χρόνια της εφηβείας. Αυτή η κινητική αδεξιότητα, μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στον ψυχισμό του εφήβου, αν δεν τύχει σωστής αντιμετώπισης από το περιβάλλον του. Γι' αυτό είναι απαραίτητο να μην του ασκείται αρνητική κριτική και να μην διατυπώνονται αρνητικές επικρίσεις.

   • Τις μεταβολές στις αναλογίες του προσώπου, αλλαγές που εστιάζονται κυρίως, στη μύτη, στο στόμα, στα χείλη, στο σαγόνι. Γενικότερα καταγράφεται επιμήκυνση του προσώπου, αλλαγή της επιδερμίδας, εμφάνιση της ακμής και μία εμφανής αλλαγή της εικόνας του προσώπου. Αυτή η αλλαγή, που γίνεται αντιληπτή από τον έφηβο, του δημιουργεί ιδιαίτερη ανησυχία και γι' αυτό είναι απαραίτητη, αφ' ενός μεν η ενημέρωση του, αφ' ετέρου η αποφυγή διατύπωσης αρνητικών σχολίων.

   • Τις αλλαγές στα όργανα και τις λειτουργίες του σώματος, όπως του γαστρεντερικού συστήματος, με την αυξημένη έκκριση γαστρικού υγρού, που οχετίζεται με τις έντονες ανησυχίες και αγωνίες του εφήβου, του ενδοκρινολογικού και κυρίως του θυρεοειδούς, με την παραγωγή θυροξίνης, σε μικρότερες ή μεγαλύτερες ποσότητες, γεγονός, που έχει ως αποτέλεσμα καταστάσεις νωθρότητας, υπνηλίας, μείωσης πνευματικών δραστηριοτήτων |περίπτωση μειωμένης ποσότητας) και αϋπνίας, αδυναμίας συγκέντρωσης ηροσοχής, συναισθηματικής έντασης (περίπτωση αυξημένης ποσότητας).

   • Τις αλλαγές στο γεννητικό σύστημα και στις λειτουργίες αναπαραγωγής, αλλαγές, που σηματοδοτούνται με την έναρξη της έμμηνης ρύσης στα κορίτσια και της εκσπερμάτωσης στα αγόρια, αλλαγές αυτές προκαλούν ανησυχία στους εφήβους και χρειάζεται ενημέρωση, αλλά και κατανόηση των εφήβων, όταν εκδηλώνουν ανησυχία, αλλά και γενικότερα αντιδρούν.

   • Τη βιοσωματική εικόνα - Την εικόνα του σώματος, που διαμορφώνει ο έφηβος για τον εαυτό του και το σώμα του και που είναι ιδιαίτερα σημαντική για τον ψυχισμό του. Η εικόνα αυτή, θετική ή αρνητική, σχετίζεται με το βιοσωματικό είδωλο, δηλαδή το πρότυπο, που κάθε έφηβος έχει και προς το οποίο, είτε συγκλίνει, είτε αποκλίνει, καθώς επίσης και με τις αντιδράσεις του περιβάλλοντος του (γονέων, εκπαιδευτικών, συνομιλίκων κ.λπ.) και έχει ως αποτέλεσμα τη βίωση, είτε ευχάριστων συναισθημάτων (περίπτωση θετικής εικόνας), είτε μεγάλης ανησυχίας, έντασης και αγωνίας (περίπτωση αρνητικής εικόνας).

Κύριο Μενού

  1.4.2. Γνωστική ανάπτυξη

   Ο έφηβος περνά από το στάδιο των συγκεκριμένων συλλογισμών, του παιδιού της σχολικής ηλικίας, στο στάδιο της αφηρημένης ή της τυπικής σκέψης. Έτσι έχει τη δυνατότητα να διαφοροποιηθεί από το παιδί, να ανακαλύπτει καινούργια πράγματα, να μπορεί να συλλογίζεται, να επιχειρηματολογεί και να επιτυγχάνει πολλές βασικές κατακτήσεις, κυριότερες από τις οποίες είναι:

   • Η χρήση του επαγωγικού (από το μερικό στο γενικό) συλλογισμού.

   • Η χρήση του παραγωγικού (από το γενικό στο μερικό) συλλογισμού

   • Η χρήση του αναλογικού (από το μερικό στο μερικό) συλλογισμού

   • Η ανακάλυψη του δυνατού - πιθανού με ανεύρεση πολλών πιθανών λύσεων, που μπορούν, κατά περίπτωση, να ισχύσουν

   Αυτή η μεγάλη πνευματική ανάπτυξη του εφήβου, η ικανότητα του για σκέψη και η γενικότερη διεύρυνση του πνευματικού του ορίζοντα, εκφράζεται, τόσο στον τομέα των σχολικών του επιδόσεων, όσο και με τη συζήτηση. Η συζήτηση του δίνει τη δυνατότητα της χρήσης των λογικών συλλογισμών, των προβληματισμών για θέματα πολιτικά, κοινωνικά κ.λπ., για τα οποία εκδηλώνει ενδιαφέρον, καθώς επίσης και της διατύπωσης λογικών επιχειρημάτων, με τα οποία τεκμηριώνει τις απόψεις του, βιώνοντας μεγάλη χαρά και ικανοποίηση για τις γνωστικές του κατακτήσεις

   Άμεση επίπτωση αυτών των πνευματικών και γνωστικών του κατακτήσεων είναι, ότι ο έφηβος κατά τη συζήτηση εκδηλώνει:

   • Αδιαλλαξία, όσον αφορά την αλήθεια.

   • Πείσμα στη συζήτηση και εμμονή στην υπεράσπιση των απόψεων του.

   • Αντιπαράθεση με τους άλλους.

   • Χρήση μη αποδεκτών χαρακτηρισμών

   Όλες αυτές οι συμπεριφορές πηγάζουν από την ανακάλυψη και αντίληψη των δυνατοτήτων του και δεν εκφράζουν την επιθυμία του για δικό μας «σνομπάρισμα», όπως ισχυρίζονται κάποιοι γονείς ή για απόρριψη τους.

   Γι' αυτό είναι καλό να τον αποδεχόμαστε, συζητώντας μαζί του, ενθαρρύνοντάς τον στην έκφραση των σκέψεων και των απόψεων του, συμβάλλοντας έτσι στην απόκτηση εμπιστοσύνης στον εαυτό του, αυτοεκτίμησης, και στην αποφυγή πολλών, έντονων και επώδυνων συγκρούσεων μαζί μας.

Κύριο Μενού

  1.4.3 Συναισθηματική ανάπτυξη

   Η εφηβική ηλικία είναι αυτή της κατ' εξοχήν ανάπτυξης πολλών και ποικίλων συναισθημάτων, τα οποία απευθύνονται, τόσο προς τους γονείς, όσο και προς τ’ άλλα πρόσωπα του περιβάλλοντος. Κυρίως, τα συναισθήματα του εφήβου χαρακτηρίζονται:

  • Από μεγάλη ένταση, η οποία είναι αποτέλεσμα, αφ' ενός μεν της μεγάλης ευαισθησίας, που τον χαρακτηρίζει και η οποία επαυξάνεται από το γεγονός ότι ο έφηβος δυσκολεύεται να εκδηλώνει τα συναισθήματα του, φοβούμενος την κριτική και την αντιμετώπιση του από το περιβάλλον, αφ' ετέρου και κάποιων νευροφυσιολογικών αλλαγών.

  • Από μεγάλη αστάθεια, η οποία οφείλεται και σε φυσικά αίτια, (εναλλασσόμενη κυριαρχία των δύο νευρικών συστημάτων συμπαθητικού και παρασυμπαθητικού και στις ενδοκρινολογικές αλλαγές, όπως οι εκκρίσεις του ορμονολογικού συστήματος, που είναι πολύ ακατάστατες), αλλά και σε άλλα αίτια,όπως είναι οι επιτυχίες του και οι αποτυχίες του, οι οποίες τον κάνουν να περνά από καταστάσεις χαράς και ικανοποίησης σε καταστάσεις απογοήτευσης και θλίψης. Γενικότερα, στον έφηβο διαπιστώνεται, στο συναισθηματικό επίπεδο, μία αλληλοδιαδοχή έντονων συναισθηματικών καταστάσεων,θετικών και αρνητικών, οι οποίες χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη συναισθηματική φόρτιση.

   Εκτός από τα συναισθήματα, τα οποία απευθύνονται στους γονείς και στα άτομα του περιβάλλοντος του, η εφηβεία χαρακτηρίζεται κυρίως, από τη γέννηση των ερωτικών συναισθημάτων, τα οποία απευθύνονται προς το άλλο φύλλο και έχουν τη βάση τους στην ετερόφυλη έλξη, γεγονός το οποίο δημιουργεί μεγάλη συναισθηματική αναστάτωση και συνδέεται με την ανάπτυξη του γενετήσιου ενστίκτου, που δραστηριοποιείται με την εμφάνιση της λειτουργίας της αναπαραγωγής.

   Γενικότερα η ανακάλυψη του ετερόφυλου χαρακτηρίζει την εφηβεία. Μάλιστα τα πρώτα εφηβικά χρόνια αποτελούν μία φάση, που μεσολαβεί μεταξύ της προσκόλλησης προς τους γονείς και της ετερόφυλης αγάπης και χαρακτηρίζονται από τη βίωση κάποιων καταθλιπτικών συναισθημάτων, τα οποία είναι αποτέλεσμα της αποκόλλησης του εφήβου από τα πρώτα αντικείμενα αγάπης και της συναισθηματικής του προσκόλλησης σε ετερόφυλα άτομα

Κύριο Μενού

  1.4.4. Κοινωνική ανάπτυξη

   Κατά την εφηβική περίοδο, ο έφηβος επιτυγχάνει μία μεγάλη ανάπτυξη στον κοινωνικό τομέα στον οποίο βασικό ρόλο διαδραματίζουν κυρίως, οι συνομήλικοι και οι ομάδες τους, επιδρώντας ιδιαίτερα, σημαντικά στον έφηβο και καθορίζοντας σε μεγάλο βαθμό τις μετέπειτα κοινωνικές του συμπεριφορές. Έτσι, οι σχέσεις του εφήβου με τους συνομηλίκους και τις ομάδες τους εξελίσσονται, κατά την εφηβική περίοδο ως εξής:

   • Αρχή της εφηβείας: Οι ομάδες είναι συνήθως, ομόφυλες και δυαδικές, με τη φιλία να επικεντρώνεται περισσότερο σε κοινές δραστηριότητες.

   • Μέσον της εφηβείας: Οι ομάδες γίνονται περισσότερο ετερόφυλες και οι μεταξύ των συνομηλίκων σχέσεις θεμελιώνονται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη, και χαρακτηρίζονται από το μοίρασμα και την εγκαρδιότητα, με τον παράγοντα της ασφάλειας να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Ο έφηβος βρίσκει στο φίλο, ένα άλλο Εγώ, ένα άτομο, που το έχει ανάγκη και το οποίο να νιώθει και να βιώνει τα ίδια πράγματα, με αυτόν.

   • Τέλος της εφηβείας: Οι φιλικές σχέσεις χαρακτηρίζονται από λιγότερο πάθος και ένταση και δίνεται έμφαση στις διαφορές, οι οποίες εμπλουτίζουν τη σχέση. Μεταξύ των συνομηλίκων, κατά την εφηβεία, φαίνεται να υπάρχει περισσότερη αλληλεγγύη και λιγότερος ανταγωνισμός, με μία έκδηλη, κυρίως, κατά τα πρώτα χρόνια, γενναιοδωρία και «βοηθητικότητα» προς τους συνομηλίκους τους.

  Οι εφηβικές ομάδες και οι συνομήλικοι είναι απαραίτητες για την κοινωνικοποίηση του και τη γενικότερη κοινωνική του ανάπτυξη, διότι δίνουν στον έφηβο τη δυνατότητα:

   - Να δοκιμάσει κοινωνικούς ρόλους και καταστάσεις.

   - Να διαμορφώσει την ταυτότητα του και ιδιαίτερα τη σεξουαλική.

   - Να αναπτύξει απόψεις και συμπεριφορές, όσον αφορά τη σεξουαλικότητα.

   - Να διαφοροποιηθεί από τους ενήλικες με το να ανήκει στη δική του ηλικιακή ομάδα, γεγονός που το βιώνει με πολλή ικανοποίηση και του δημιουργεί ιδιαίτερη εσωτερική ευχαρίστηση.

   - Να έχει μία συναισθηματική υποστήριξη, κάτι το οποίο τον βοηθάει στην κα¬τάκτηση της αυτονομίας και της ανεξαρτησίας του

   - Να διερευνήσει και να βιώσει καινούργια συναισθήματα.

   - Να ρυθμίσει και να ελέγξει τις συμπεριφορές του και κυρίως τις επιθετικές.

   - Να βιώσει συγκινήσεις.

   - Να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του.

   - Να αναπτύξει και να καλλιεργήσει κοινωνικές και ηθικές κρίσεις και αξιολογήσεις.

   - Να προσπαθήσει και να επιτύχει, κατά το δυνατόν, την ένταξη του στην ομάδα των συνομηλίκων του και κυρίως, στηριζόμενος στις δικές του δυνάμεις, να επιτύχει την αποδοχή του απ' αυτούς, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό γι' αυτόν, διότι η τυχόν απόρριψη του δημιουργεί ιδιαίτερες δυσκολίες.

   - Να αναπτύξει και να καλλιεργήσει σε σημαντικό βαθμό τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες. Γενικότερα ο ρόλος των συνομηλίκων είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τον έφηβο, και είναι πολύ χρήσιμη γι' αυτόν η παράλληλη συνύπαρξη και λειτουργία τόσο των σχέσεων του με τους γονείς, όσο και των σχέσεων του με τους συνομηλίκους, δεδομένου ότι η καθεμία από τις δύο ομάδες του ικανοποιεί διαφορετικές ανάγκες.

   Ἐτσι, φαίνεται, ότι υπάρχει η τάση, οι μεν γονείς να προτιμώνται για τις γνώμες και τις συμβουλές τους, όσον αφορά το σχολείο, τις επαγγελματικές επιλογές και τις αποφάσεις τους για το μέλλον, συζητώντας μαζί τους τα προβλήματα υλικής και φυσικής τάξεως, οι δε συνομήλικοι για τις γνώμες τους, που αφορούν την τωρινή τους κατάσταση, (ρόλοι, ταυτότητα) συζητώντας μαζί τους περισσότερο για προβλήματα συναισθηματικής φύσεως.

Κύριο Μενού

  

Πηγή: Συμβουλευτική Γονέων ...για ένα ευτυχισμένο αύριο των παιδιών μας, ( Μαρία Μαλικιώση - Λοίζου, Αρετή Καραθανάση - Κατσαούνου, Αναστασία Μπότου ) Υ.Π.Ε.Π.Θ, Ι.ΔΕ.Κ.Ε